Μαρτί, Χοσέ Χούλιαν

(Marti Jose Julian, Αβάνα 1853 – Ντος Ρίος 1895). Κουβανός λογοτέχνης και αγωνιστής. Από νεαρή ηλικία ο Μ. συμμετείχε στους αγώνες για την ανεξαρτησία της Κούβας. Το 1869 δημοσίευσε τα πρώτα του πολιτικά άρθρα, καθώς και ένα έμμετρο θεατρικό έργο. Το 1870 καταδικάστηκε από τους Ισπανούς σε έξι χρόνια καταναγκαστικά έργα και τον επόμενο χρόνο εξορίστηκε στην Ισπανία. Εκεί σπούδασε δίκαιο και φιλοσοφία, συνεχίζοντας να γράφει θεατρικά έργα, ποιήματα και πολιτικά κείμενα και δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο Η πολιτική φρουρά στην Κούβα (El presidio politico en Cuba). Στο διάστημα 1874-77 έζησε στο Μεξικό και στη συνέχεια πέρασε παράνομα από την Κούβα για να καταλήξει Γουατεμάλα, όπου δίδαξε λογοτεχνία και ιστορία της φιλοσοφίας. Το 1878 επέστρεψε στη χώρα του, αλλά το επόμενο έτος συνελήφθη και εξορίστηκε εκ νέου στην Ισπανία. Μετά από περιπλάνηση σε διάφορες χώρες, το 1881 εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου ανέλαβε τα προξενεία της Ουρουγουάης, της Αργεντινής και της Παραγουάης, ενώ ταυτόχρονα ταξίδευε σε διάφορες χώρες αγωνιζόμενος υπέρ της ανεξαρτησίας της Κούβας. Τα δοκίμια και τα έργα που έγραψε εκείνη την εποχή θεωρείται ότι εγκαινίασαν τον μοντερνισμό στη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία. Το 1892 οργάνωσε το Κουβανικό Επαναστατικό Κόμμα, με σκοπό την εκδίωξη των Ισπανών από τη χώρα του, ενώ μία απόπειρα εξέγερσης που πραγματοποιήθηκε το 1894 απέτυχε. Τον επόμενο χρόνο επέστρεψε παράνομα στην Κούβα και έλαβε μέρος σε μία εξέγερση κατά της ισπανικής αποικιακής κατοχής. Σε συνάντηση όλων των ηγετών των επαναστατικών δυνάμεων, ο Μαρτί ορίστηκε ο πολιτικός αρχηγός της εξέγερσης. Σκοτώθηκε σε μάχη κατά των Ισπανών, στο Ντος Ρίος, τον Μάιο του 1895. Η συμβολή του Μ. υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική στην πολιτική ιστορία της χώρας του όπως και στην ιστορία της λογοτεχνίας της Κούβας. Το 1881, ενώ βρισκόταν στο Kαράκας, έγραψε 15 ποιήματα, τα οποία δημοσιεύθηκαν την επόμενη χρονιά στη Νέα Υόρκη με τον τίτλο Ismaelillo (το όνομα του γιου του). Το 1891 δημοσίευσε τη δεύτερη και τελευταία ποιητική του συλλογή Aπλοί στίχοι (Versos sencillos), ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κείμενα του ισπανο-αμερικανικού μοντερνισμού, ενώ άλλα ποιήματά του συγκεντρώθηκαν μετά το θάνατό του (π.χ. Versos libres και Flores del destierro). Στον χώρο της πεζογραφίας εμφανίστηκε με το μυθιστόρημα που τιτλοφορείται Oλέθρια φιλία (Amistαd funesta, 1885) και με μερικά παιδικά διηγήματα στην επιθεώρησή του με τίτλο Η χρυσή ηλικία (La edad de oro, 1889). Ο Μ. είναι ο εθνικός ποιητής και εθνικός ήρωας της Κούβας.